Özellikle kahvaltı sofralarını çeşitleriyle zenginleştiren, lezzetini yetiştirildiği yörenin ikliminden, toprağından alan ‘’zeytin’’ ülkemizde hangi bölgelerde yetiştirilmektedir? Zeytin çeşitleri, zeytin ve zeytinyağı faydaları nelerdir? Mutfak dışında hangi alanlarda kullanılmaktadır? gibi ve aklınıza gelebilecek tüm bu soruların yanıtlarını siz değerli okuyucularımız için mercek altına alarak yazımda derledim.
Boyu 3 ile 10 metre arasında olan Zeytin ağacı; fotoğrafta da görüldüğü gibi yaprakları ince ama bol, yaprakların üst kısmı yeşilin kendine has tonunda fakat alt kısmı yeşilin gümüşle birleşimi gibi doğa harikası olan ağaçlardan biri diye tanımlanabilir.
Yetiştirilmesi bilgi ve ilgi isteyen zeytin ağacı yılda bir kez meyve vermektedir. Zeytin fidanını toprakla buluşturmak için en uygun aylar Ekim veya Marttır. Kökleri toprağın çok derinlerine kadar yayıldığı için en verimsiz topraklarda bile üretim mümkündür. Zeytin ağacı sulama gerektirmeyen ancak bol yağışlı bir mevsim isteyen ağaç türüdür. Hasadı ise yetiştirildiği yöreye göre değişmekle beraber, genel olarak bakıldığında Ekim – Kasım gibi başlanıp Şubata kadar devam etmektedir. Zeytinin toplama vaktinin geldiğini anlamak ise her işte olduğu gibi üreticinin bilgi ve deneyimine dayanmaktadır. Bir yıl bolca meyve veren zeytin ağacı, bir sonraki yıl daha az meyve vermektedir.
Ağaç dallarındaki zeytinler ilk etapta yeşil renktedir. Yeşil zeytin olarak hasat yapılacak ise ağaçta görülen zeytinleri hemen toplamanın doğru olmadığını, hatta ağacın topraktan, iklimden aldığı güçle zeytinin yağlanmasını bekleyerek, belli bir olgunlaşma sürecinden geçmesinin gerektiğini söylemekte fayda var. Bu sayede yapılan hasattan elde edilen zeytin daha lezzetli olacaktır.
Yöreye göre olgunlaşma sürecinde rengi pembeye, siyaha dönen zeytin, kullanım amacına göre sürecini tamamladıkça hasat edilmektedir. Ayrıca Zeytini yağlık ve sofralık zeytin olarak iki gruba ayrılabilmektedir. Çeşitleri ise;
Ayvalık Zeytini
% 27 si yağ olan Ayvalık Zeytini, Yağlık zeytin kategorisindedir ve yağı altın sarısı renktedir. Sofralık olgunluğa geleni ise sele zeytin olarak tezgâhlarda yer almaktadır.
Memecik Zeytin
Hem sofralık hem de yağlık olan iri bir zeytin çeşididir. Yağı ise koyu yeşil renktedir.
Domat Zeytin
% 20 si yağ olan Domat zeytin ülkemizde özellikle Manisa ve İzmir olmak üzere çevre ilçelerinde çokça yetiştirilmektedir. Oldukça çok talep gören zeytin içi biber dolgulu olarak da hazırlanıp tüketiciye sunulmaktadır.
Çekişte Zeytin
Bir diğer adıyla ‘’kırma zeytin’’ olarak şarküteri reyonlarında yer almaktadır. Yapı olarak iri bir zeytin çeşididir. Genel olarak İzmir ve çevre ilçelerinde yetiştirilmektedir.
Eşek Zeytin
% 21 i yağ olan, meyvesi kadar çekirdeği de iri olan zeytin özellikle İzmir Ödemiş’te çokça yetiştirilmektedir. Meyve kısmının sert olması sebebiyle raf ömrü uzundur.
Erkence Zeytin
Eğe bölgesinde ilk olgunlaşan, hasat edilen zeytin türüdür. İzmir’de yağlık olarak yetiştirilen zeytinin rengi kahverengidir. Hurma zeytin olarak da bilinir.
Gemlik Zeytin
Zeytin denince akla gelen ilk türlerden biri de gemlik zeytindir. Marmara bölgesinde yetiştirilen gemlik zeytin siyah sofralık ve yağlık olarak yetiştirilmektedir.
Çelebi Zeytin
Marmara bölgesinde yetiştirilmekte olan Zeytin yeşil zeytin olarak sofralarda yer almaktadır.
Halhalı Zeytin
Özellikle Güneydoğu Bölgesinde yetiştirilen halhalı zeytin Gazi Antep, Kahraman Maraş, Hatay ve çevresinde yetiştirilmektedir.
Patos Zeytin
Ülkemizde Karadeniz topraklarından tat alan zeytin çeşididir. Küçük ama bir o kadar da lezzetli olan patos zeytin Trabzon ve çevre ilçelerde yetiştirilmektedir.
Kilis Yağlık
%31,8 yağ içeren Kilis Yağlık Zeytin; Kilis ve çevre il-İlçelerde yetiştirilen zeytin türüdür. Yörenin lezzetli yemeklerinin küçük mutfak sırlarından biri de bölgede yetiştirilen zeytinyağından yapılması denilebilir. Genellikle altın sarısı rengi ve kendine has kokusu, eşsiz tadı ile bölgedeki yemeklerin lezzet elçisidir.
Bunlara ek olarak Güneydoğu Anadolu bölgesinde yetiştirilen, Nizip yağlık, Eğriburun, Çelebi gibi birçok çeşidinden bahsetmek mümkündür. Bunun dışında Kilis Zeytinyağlı sabunu ve yine zeytin yetiştirilen yörelerde üretilen Zeytinyağlı sabunları da unutmayalım.
Zeytin ve zeytinyağının faydalarına değinilecek olunursa; Zeytin A ve E vitamini içermektedir. Dolayısı ile içerdiği A vitamini göz sağlığı için faydalı olmakla beraber yine içeriğindeki E vitamini sayesinde sinir sistemini koruyarak Alzheimer riskini azaltmakta olduğu, mide asidini azaltarak gastrit ve reflü gibi rahatsızlıklara iyi geldiği, bağışıklık sistemini desteklemesi, kan basıncını düzenlemeye yardımcı olması ve kalp krizi riskini azaltması gibi faydalı bir gıda olduğu uzmanlarca belirtilmektedir. İçerdiği E vitamininin saç ve cilt içinde oldukça faydalı olduğunu belirtebiliriz.
Comments